CHÙA BẮC MÃ DI TÍCH LỊCH SỬ CẤP QUỐC GIA

Chùa Bắc Mã (Phúc Chí Tự) - Trung tâm chiến khu Đông Triều. Là công trình kiến trúc thời Trần.
Là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia đã được xếp hạng theo quyết định số 2379QĐ/BT ngày 5 tháng 9 năm 1994.
Địa chỉ: Thôn Bắc Mã - xã Bình Dương - huyện Đông Triều - tỉnh Quảng Ninh.


 

Qua cầu Bãi Cháy, chạy dọc theo quốc lộ 18A hướng Hạ Long-Hà Nội khoảng 80 km là đến xã Bình Dương, huyện Đông Triều. Từ ngã tư Bắc Mã đi theo hướng Bắc khoảng 1km là đến khu di tích Chiến khu Trần Hưng Đạo cũng chính là ngôi chùa cổ Bắc Mã. Đường dẫn vào chùa Bắc Mã khá thuận tiện mặt đường được trải nhựa bằng phẳng, rộng rãi đảm bảo cho nhiều loại phương tiện của du khách đến thăm quan chùa. Hệ thống chùa nằm về phía Bắc của huyện Đông Triều, cách trung tâm huyện khoảng 6 km về phía Tây Bắc.

Từ chùa đi khoảng 4km về phía bắc chùa là dãy núi Hổ Sao của vòng cung Đông Triều. Ngôi chùa nằm trên một thế đất đẹp quay nhìn ra hướng tây. Trước mặt chùa qua một vườn bia tháp là một mặt hồ rộng hình bán nguyệt, trên mặt giữa hồ nổi lên một gò đất được bắc cầu tre nối liền, tiếp đó là cánh đồng rộng mênh mông thẳng cánh cò bay ta nhìn thấy cả cây Cầu Vàng và dãy núi Côn Sơn mờ mờ thơ mộng. Các phía bắc, đông, nam của ngôi chùa giáp với làng xóm trù phú, nơi thiên nhiên ưu ái cho vùng đất Địa Linh Nhân Kiệt. Vườn chùa rộng và mát mẻ bởi cây cối cổ thụ tạo nét rêu phong cổ kính. Toàn bộ ngôi chùa nằm hài hòa giữa khung cảnh thiên nhiên đầy thơ mộng, sơn thủy hữu tình. Phải nói rằng ngôi chùa là một tòa kiến trúc toàn vẹn và đẹp đẽ, trước cửa tiền đường được bố trí ba bậc lên xuống phân đều khoảng cách bằng bốn con rồng chạm tinh tế phân ra ba nối.

Chính diện gian nhà tiền đường, phía trên cao treo một bức chạm nổi hình cuốn thư, trong lòng cuốn thư nổi lên bốn chữ “Phúc Chí Thiền Tự” sơn son thếp vàng. Đặc biệt hai pho tượng Khuyến thiện và Chừng ác đậm nét điêu khắc độc đáo của điêu khắc cổ cao tới hơn 3m…Mái chùa được thiết kế uyển chuyển, mềm mại. Toàn bộ mái được lợp bằng ngói vẩy rồng đều đặn và được đỡ trên một bộ khung vững chắc…Giáp hông chùa về phía nam là đài tưởng niệm của chiến sĩ nghĩa quân đã hy sinh. Gần giữa khu, giáp với tường phía đông là ngôi nhà lưu niệm với diện tích 215m2 trưng bày những hiện vật của đệ tứ chiến khu được thiết kế trang nghiêm và hài hòa…Các lối đi được phân chia và lát gạch rất đẹp, cột cờ bài trí ở giữa vườn trước nhà lưu niệm. Có thể nói chùa Bắc Mã được xây dựng hài hòa với khung cảnh thiên nhiên và tạo được sự trang trọng, thiêng liêng của di tích. Toàn bộ địa điểm ghi những dấu ấn lịch sử còn được định hình rõ rệt tạo nên một khuôn viên vừa đẹp vừa mang tính thiêng liêng được bao quanh bởi làng quê trù phú, mát mẻ…
Chùa Bắc Mã là một tổng thể không gian kiến trúc quy mô được xây dựng trong một khuôn viên có diện tích gần 3 mẫu đất. Theo các văn bia, văn tự Hán còn lưu trữ được cho thấy chùa Bắc Mã(Phúc Chí Tự) có lịch sử trên dưới sáu trăm năm và đã qua nhiều lần trùng tu lại. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, chùa Bắc Mã đã đón nhận nhiều nhà sư về đây trù trì niệm phật. Năm 1920 nhà sư Võ Giác Viên trù trì ở chùa này, một nhà sư yêu nước thương dân đã được đón tiếp nhà yêu nước Nguyễn Thượng Hiền ghé thăm, đàm đạo về thế sự thương dân với những câu thơ nói lên sự nghiệp và con đường yêu nước. Sau đó vào những năm 1930 kế tục trụ trì là nhà sư Võ Giác Thuyên(Sư Nguyệt) một nhà sư yêu nước, có tấm lòng thương dân tha thiết.
Trước tổng khởi nghĩa tháng 8 năm 1945, trên đất nước ta chủ yếu là các tỉnh Bắc Kì và Bắc Trung Kì đã hình thành một số chiến khu lớn cùng hàng loạt căn cứ vũ trang nhỏ, trong đó có Chiến khu Trần Hưng Đạo (tức Đệ tứ chiến khu) lấy nguyên 2 huyện Đông Triều (Quảng Ninh) và Chí Linh (Hải Dương) làm trung tâm, chạy dài suốt từ Hải Dương cho tới các tỉnh miền duyên hải Đồng bằng Bắc Bộ. Chùa Bắc Mã là một trong những cơ sở đầu tiên, quan trọng để tổ chức Việt Minh hoạt động…

Trong thời gian chuẩn bị cho cách mạng tháng 8 năm 1945, chùa Bắc Mã là trụ sở đi về, hội họp của các thành viên ban lãnh đạo khu căn cứ, trạm đón nhận cán bộ Việt Minh, thanh niên yêu nước từ các nơi tìm đến tham gia xây dựng khu căn cứ. Chùa còn là trung tâm chuẩn bị về mặt hậu cần và địa điểm tập kết các lực lượng chủ yếu cho cuộc khởi nghĩa. Tại đây, sư Thuyên và sư Tuệ đã đảm nhiệm vụ tiếp nhận lương thực, thực phẩm của nhân dân quanh vùng gửi đến, đồng thời cũng đảm nhiệm việc cung cấp lương thực, thực phẩm cho gần một trăm quân khởi nghĩa sẽ tập trung về đây…Cùng với nhiều địa danh của Quảng Ninh, cuộc khởi nghĩa cách mạng tháng 8 năm 1945 giành chính quyền trong cả nước, chùa Bắc Mã với một thế rất lợi hại đã giữ vị trí quan trọng trong quá trình khởi nghĩa giành chính quyền ở Đông Triều. Chùa Bắc Mã đã trở thành một địa danh gắn liền với những thắng lợi vẻ vang của Đông Triều như khởi nghĩa ngày 08 tháng 6 năm 1945 thành công lật đổ chính quyền tay sai Nhật, cùng nhân dân các địa phương trong tỉnh và cả nước tiến hành tổng khởi nghĩa cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công.
Chùa Bắc Mã đã từng là Đệ nhất danh lam của vùng Đông Bắc, có khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, có kết cấu kiến trúc tinh xảo, khéo léo của kiến trúc cổ Việt Nam. Cùng với nó các hiện vật tiêu biểu cho nền nghệ thuật cổ truyền, được thể hiện độc đáo qua các pho tượng, trang trí, bia đá và các vật điêu khắc khác. Mặt khác chùa Bắc Mã đã trải qua bao thăng trầm của lịch sử, qua nhiều lần trùng tu chùa Bắc Mã đã khéo léo kết hợp giữa nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc của các thời kỳ Trần, Hậu Lê, Nguyễn…

Nơi đây các cán bộ Việt Minh sử dụng để gây dựng cơ sở cách mạng, xây dựng căn cứ chiến khu cách mạng Trần Hưng Đạo. Chùa đã ghi dấu khí thế cách mạng hào hùng của dân tộc trong cuộc đấu tranh cách mạng giành độc lập, tự do. Nơi đã từng diễn ra những sự kiện lịch sử cách mạng quan trọng của Đệ tứ chiến khu cái nôi của phong trào cách mạng giải phóng dân tộc ta ở vùng Đông Bắc của Tổ quốc.
Hiện nay, Chùa Bắc Mã đang được đầu tư khôi phục lại đúng với khai sinh của nó và nhằm phát huy một cách toàn diện, hiệu quả của khu di tích vào công tác giáo dục truyền thống yêu nước, văn hóa của địa phương với lớp lớp thanh niên kế tục học tập và phát huy lòng yêu nước, truyền thống cách mạng xứng đáng là những người con của Đệ tứ anh hùng!

                                                   Ban Tuyên giao huyện Đông Triều

 



Tin mới nhất